PEDAGOGIKA LASALIAŃSKA
Koncepcja pracy SOW im. Św. Jana de La Salle w Częstochowie
(tak, jak innych placówek oświatowych prowadzonych przez Zgromadzenie Braci Szkolnych) opiera się na zasadach Pedagogiki Lasaliańskiej
„Uczniowie obserwują cię. Daj im dobry przykład. Tak ich kochaj, jak chcesz, aby oni wzajemnie się kochali.”
św. Jan de La Salle
Pedagogika stworzona przez św. Jana de La Salle, mimo iż powstała za czasów Ludwika XIV nadal zadziwia trafnością oceny potrzeb i psychiki dziecka.
Opiera się ona na sześciu głównych aspektach: wspólnotowości, znajomości psychiki uczniów, miłości pedagogicznej, stosowaniu metod prewencyjnych, realizmie wychowawczym oraz motywacji religijnej.
Wspólnotowość
Nie tylko Bracia prowadzący szkołę tworzą wspólnotę. Według św. Jana de La Salle, szkoła może dobrze funkcjonować tylko w duchu prawdziwej wspólnoty między nauczycielami, nauczycielami a uczniami, a także między samymi uczniami. Przejawia się ona we wzajemnym szacunku, akceptacji wszystkich członków szkolnej wspólnoty, umiejętności znoszenia ich niedoskonałości oraz przebaczania popełnionych błędów. We wspólnym życiu niezbędna jest grzeczność i respektowanie zasad dobrego wychowania, które ułatwiają wzajemne relacje.
Wychowywanie dzieci przez nauczycieli bez udziału rodziców byłoby procesem nieharmonijnym, dlatego też wspólnota szkolna nie może dobrze funkcjonować, jeśli nie obejmuje także tej grupy. Współdziałanie domu rodzinnego i szkoły dla dobra dziecka jest skuteczne tylko wtedy, gdy odbywa się w atmosferze wzajemnego szacunku, życzliwości i szczerości. Aby to uzyskać, należy mówić o innych dobrze, a żale i wątpliwości wyjaśniać z zainteresowaną osobą. Według świętego Jana, w szczerej rozmowie z nauczycielem można dojść do porozumienia nawet w najtrudniejszych kwestiach.
Poznanie psychiki uczniów
Tylko znając swoich uczniów, można odnieść sukces wychowawczy. Wnikając w psychikę dziecka odkrywamy, co będzie dla niego lepsze: czy należy postępować z nim stanowczo czy delikatnie, wymagać kreatywności czy rzetelnego wypełniania obowiązków. Święty Jan de La Salle zwracał uwagę nauczycieli na konieczność indywidualnego podejścia do uczniów, opartego na znajomości ich możliwości, charakteru oraz temperamentu.
Poznanie dziecka wymaga dostrzegania zarówno dobra, które w sobie nosi, jak i złych skłonności, którym może ulegać. Znając słabości swojego podopiecznego, wychowawca ma możliwość czuwać nad nim, aby działał z rozwagą i nie popełniał zła, które go unieszczęśliwi.
Miłość pedagogiczna
Miłość pedagogiczna to akceptowanie każdego ucznia bez względu na jego niedoskonałości, a także gotowość do poświęcania siebie dla jego dobra. Więź uczniów z nauczycielem wzmaga w nich poczucie bezpieczeństwa. Nauczyciel, którego rolą jest opiekowanie się dziećmi pod nieobecność rodziców, nie może być tylko pracownikiem dobrze spełniającym swoją funkcję: ma on być dla dzieci osobą bliską, wzbudzającą zaufanie. Doświadczając dobroci od nauczycieli, uczniowie otwierają się na ich wskazówki wychowawcze, a także chętniej się uczą.
Miłość nauczyciela to nie tylko relacja osobowa do konkretnego dziecka, ale także troska o sprawiedliwe traktowanie całej grupy, bez wyróżniania lub faworyzowania poszczególnych osób. Święty Jan zwracał uwagę nauczycielom, aby szanowali wszystkich swoich wychowanków, a wręcz dawali pierwszeństwo tym dzieciom, które w powszechnym mniemaniu nie zasługują na uznanie, czyli przede wszystkim uczniom mniej zdolnym, ubogim, sprawiającym problemy wychowawcze.
Pragnienie dobra uczniów oraz szacunek do nich wymagają od nauczyciela dostosowania stawianych wymagań do możliwości ucznia oraz mądrego wprowadzania zasad, z poszanowaniem wolności i wrażliwości dziecka.
Kluczem do zrozumienia miłości pedagogicznej jest wiara i przekonanie, że każdy uczeń jest dzieckiem Boga.
Metody prewencyjne
Dzieci ulegają słabościom i popełniają błędy. Zgodnie z nauczaniem św. Jana należy raczej czuwać nad wychowankami, aby uchronić ich od popełniania zła, niż karcić za występki. Nie chodzi tu o izolowanie dzieci od wszelkich złych wpływów, ale o spostrzegawczość i czujność nauczycieli, której celem ma być zapobieganie złym lub niestosownym czynom wychowanków, zarówno w szkole, jak i poza nią. Poprzez taką ostrożność nauczycieli uczniowie z czasem sami zaczynają czuwać nad swoim zachowaniem.
Zapobieganiu nieodpowiednim zachowaniom uczniów sprzyja ład i dyscyplina wynikające ze starannego planowania pracy szkoły. Wszystkie aspekty pracy szkoły (począwszy od precyzyjnie ułożonego planu zajęć, poprzez ich przebieg, po układ mebli) mają tworzyć atmosferę porządku i sprzyjać jak najlepszemu wykorzystaniu czasu przeznaczonego na naukę.
Prewencja niestosownych czynów to także wychowanie do ciszy, która w szkołach św. Jana nie oznaczała bynajmniej milczenia, lecz sprzyjającą nauce atmosferę skupienia. Wyciszenie ułatwia również uczniom kontrolowanie swoich emocji, co z kolei zapobiega ich wybuchom i innym zachowaniom, które mogą im szkodzić. Obok milczenia ważny jest odpowiedni sposób mówienia, czyli wypowiadanie się taktownie i z rozwagą.
Jeśli uczeń dopuści się jakiegoś wykroczenia, nauczyciel powinien upomnieć go na osobności, spokojnie i delikatnie, tak, aby go nie upokorzyć, ale okazać troskę o jego dobro. Wychowankowie będą dzięki temu panować nad swoim zachowaniem nie ze strachu przed karą, ale ze względu na poczucie wstydu wynikające ze świadomości popełnionego zła.
Św. Jan zaleca stosowanie nagród, dzięki którym wychowankowie uczą się odróżniania dobrych i złych zachowań. Nagrody otrzymywane od nauczyciela bądź dyrektora szkoły, powinny być stopniowane, poczynając od pochwały. Święty Jan zwraca uwagę na konieczność nagradzania nie tylko osób już ukształtowanych pod względem zachowania, ale przede wszystkim tych, którzy wytrwale pracują nad sobą.
Realizm wychowawczy
Zgodnie z systemem wychowawczym świętego Jana de La Salle wiedza i umiejętności zdobyte w szkole mają znaleźć realne zastosowanie w życiu wychowanków, przyczyniać się do ich sukcesów zawodowych i prowadzić do awansu społecznego.
Realizm wychowawczy to także prowadzenie szkoły w taki sposób, aby jak najlepiej wykorzystać czas, dobieranie metod nauczania tak, aby przynosiły jak najlepszy efekt oraz praktyczne podejście do stosowanych materiałów.
Aby uczniowie jak najlepiej mogli odnaleźć się w społeczeństwie, święty Jan zwracał uwagę na rozwijanie ich kultury osobistej oraz przekazywanie dobrych manier, a przede wszystkim na moralność i chrześcijańskie wychowanie.
Motywacja religijna
Źródłem wszystkich innych aspektów lasaliańskiego systemu wychowawczego jest wiara w Boga, który jest pierwszym Wychowawcą każdego dziecka. Zadaniem nauczyciela jest prowadzić uczniów do Boga, modlić się za nich i współdziałać z Jezusem dla ich dobra. Święty Jan podkreśla, że wypełnianie codziennych obowiązków nauczycielskich ze względu na Boga jest pewnym sposobem dążenia do świętości. Wiara daje siłę i umocnienie do pracy z dziećmi, które sprawiają trudności wychowawcze, a także pozwala dostrzec godność dziecka Bożego w każdym uczniu.
W pierwszych szkołach lasaliańskich dbano o świadomość obecności Boga, który jest bliski człowiekowi, błogosławi mu i pragnie jego dobra.